Artikel uit de discussies tijdens de rondetafelconferentie UX-Conf Lyon op 30 januari 2025,
Normen en regelgeving: systemisch ontwerp en de bijbehorende hulpmiddelen voor duurzame bedrijfstransformatie
De transformatie van bedrijven op het gebied van duurzaamheid en ecologische verantwoordelijkheid van de producten of diensten die zij aan consumenten en gebruikers aanbieden, maar ook van hun eigen model, vormt vandaag de dag een grote uitdaging, vooral gezien de toenemende eisen op het gebied van milieu en maatschappij. Tijdens de rondetafelconferentie op 30 januari 2025 in Lyon bespraken we met onze gasten een aantal belangrijke punten, waaronder het belang van de systemische aanpak en het ontwerp, de impact van nieuwe normen en regelgevingen zoals de CSRD voor bedrijven, de gebruikte hulpmiddelen zoals het Business Model Canvas dat door onze gastdeskundigen is ontwikkeld, en vragen over de rol van ontwerp bij het ondersteunen van deze transformatie.
Systemisch ontwerp: een essentiële aanpak en een hefboom voor bedrijfstransformatie
Systemisch ontwerp is een aanpak die bedrijven helpt complexiteit en onvoorspelbaarheid beter te begrijpen en te beheren door een bredere, onderling verbonden visie te hanteren. In deze zin maakt de systemische aanpak het mogelijk om doeltreffende en passende oplossingen te vinden, met name wat betreft de kwesties van ecologische verantwoordelijkheid en duurzame transformatie, omdat het ons in staat stelt om:
- Neem een stap terug en bekijk het eens vanuit een globaal perspectief → In plaats van problemen geïsoleerd aan te pakken, moedigt systemisch ontwerp aan om het hele systeem te zien (de interacties tussen de verschillende elementen).
- Anticiperen en aanpassen → Bedrijven moeten omgaan met veranderende en onzekere omgevingen. Dankzij deze aanpak kunnen ze beter omgaan met onvoorspelbaarheid.
- Integreer regelgeving → De huidige wet- en regelgeving vereist dat bedrijven hun handelen structureren met inachtneming van ecologische, sociale en economische aspecten.
- Zorg voor duurzaamheid → Door deze principes te integreren, kunnen bedrijven beter inspelen op de huidige uitdagingen en hun duurzaamheid garanderen.
Samengevat helpt systemisch ontwerp bedrijven om te navigeren in een onzekere wereld door een holistische benadering te hanteren die rekening houdt met regelgeving, milieu- en maatschappelijke kwesties.
De impact van CSRD-regelgeving op bedrijven
La nieuwe regelgeving Europese CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) vereist dat grote bedrijven met meer dan 250 werknemers en bedrijven met een hoog personeelsverloop hun impact op het milieu en de maatschappij transparant maken. Sinds 2024 moeten deze bedrijven een gedocumenteerd verslag overleggen dat door een accountant is gevalideerd.
Dit rapport is gebaseerd op het principe van dubbele materialiteit, een methode die gericht is op het begrijpen van zowel de impact van het bedrijf op het milieu als de manier waarop veranderingen in het milieu de bedrijfsvoering beïnvloeden. Bij dit proces worden belanghebbenden, zoals leveranciers en dienstverleners, in de hele waardeketen geraadpleegd en betrokken. Van hen wordt verwacht dat zij betrouwbare gegevens aanleveren die voldoen aan de wettelijke vereisten, zodat echte problemen en uitdagingen kunnen worden geïdentificeerd.
Deze nieuwe vereisten en beperkingen zorgen uiteindelijk voor een ander concurrentievoordeel, waarbij de selectiecriteria niet langer uitsluitend gebaseerd zijn op kosten of prestaties, maar ook op de transparantie en de inzet van het bedrijf voor het milieu.
Dit is dus nieuw, de concurrentie is ook gebaseerd op het vermogen van bedrijven om actieplannen te implementeren en hun milieuscore te optimaliseren.
Het centrale idee van de aanpak en het systemische ontwerp op dit gebied zal gebaseerd zijn op het feit dat geen enkel bedrijf kan floreren op een gedegradeerde planeet. Het is daarom essentieel om verder te kijken dan de directe financiële belangen en een visie op de lange termijn te hanteren, waarbij ecologie en economische prestaties worden geïntegreerd. Normen en regels worden dus gezien als beperkingen, maar ze vormen juist een hefboom voor nieuwe kansen.
Welke strategieën en hulpmiddelen kunnen bedrijven en merken gebruiken om aan deze nieuwe eisen te voldoen?
Een van de grootste uitdagingen bij het praten over systemen met leiders die de besluitvormers en de belangrijkste actoren zijn in de dynamiek van verandering, is dat het oproepen van de termen "Ontwerp" et “Systemisch” kan leiden tot uitval of direct verlies van aandacht!!! 😅 De aanpak lijkt vaak te abstract of complex, wat de acceptatie ervan belemmert. Om deze vooringenomenheid te overwinnen, zijn er eenvoudige en concrete hulpmiddelen waarmee deze aanpak soepel kan worden geïntegreerd.
De dynamische zakelijke Canva, een 15-dimensionaal raster en een pragmatische tool.
Fabrice Liut presenteert het door hem ontwikkelde Dynamic Business Canvas, een verbeterde versie van het "Business Model Canvas", gebaseerd op een raster met 15 vakken. Elk vak vertegenwoordigt een belangrijke dimensie van het bedrijf, ongeacht de sector of omvang. Het doel is om dit raster te gebruiken om de juiste vragen te stellen en discussies te structureren.
De werking is eenvoudig: door dit rooster op een tafel of scherm te plaatsen, worden belanghebbenden uitgenodigd om specifieke vragen voor elk vakje te beantwoorden.
Bijvoorbeeld:
- Wat zijn momenteel de grootste uitdagingen voor het bedrijf?
- Welke maatregelen worden er genomen om deze problemen op te lossen?
Deze vragen maken het mogelijk om soepel door de verschillende strategische dimensies te navigeren, zonder dat u per se in systeemjargon hoeft te vervallen. De gespreksleider speelt een belangrijke rol bij het begeleiden van de discussie en zorgt ervoor dat de interacties relevante ideeën naar voren brengen.
Een volledige sessie kan twee tot drie uur duren voor een eerste verkenning, maar kan ook een hele dag duren voor diepgaander werk. Aan het einde van deze analyse heeft het bedrijf een nauwkeurig overzicht van zijn prioriteiten en strategische kwesties.
Door de initiële hypothesen en strategieën te vergelijken met de reflecties die uit deze oefening voortkomen, kunnen we hun relevantie evalueren:
- Blijven de prioriteiten die aan het begin zijn vastgesteld ook na deze sessie geldig?
- Heeft het bedrijf blinde vlekken ontdekt waar het eerder geen rekening mee had gehouden?
Door gezamenlijk te werken, vermijden we een silo-aanpak en benadrukken we de onderlinge verbanden tussen de verschillende functies binnen de organisatie. Een probleem dat bijvoorbeeld op één afdeling wordt aangekaart, kan gevolgen hebben voor de financiële of juridische strategie. Hierdoor is er meer coördinatie tussen afdelingen nodig.
Een hulpmiddel voor iedereen
Hoewel deze tool op het niveau van het algemeen management kan worden gebruikt, is het net zo relevant voor een specifieke dienst of afdeling. Zelfs zonder directe invloed op de gehele organisatie kunnen managers en medewerkers een aanpak initiëren door de impact van hun eigen werk op de algehele waardepropositie van het bedrijf te analyseren.
Door een intern onderzoek uit te voeren en actiepunten te identificeren, wordt het mogelijk om een proactieve strategie te ontwikkelen. Een ontwerper die bijvoorbeeld zijn CSRD-nalevingsscore (Corporate Sustainability Reporting Directive) wil verbeteren, kan contact opnemen met de juridische en financiële teams om te zien hoe zijn werk past binnen de dynamiek van een duurzame transformatie.
Integreer ecologische kwesties en onderwerpen op transparante wijze als een echte zakelijke hefboom
Het aanpakken of nadenken over ecologische impact past ook bij de kwesties die Canva aankaart. Dit moet niet worden gezien als een beperking, maar als een echte kans voor transformatie en strategische differentiatie. Ecologie kan een krachtige hefboom voor het bedrijfsleven zijn, mits het pragmatisch wordt benaderd. Het gaat er niet alleen om de negatieve gevolgen te identificeren, maar ook om te beoordelen in hoeverre een bedrijf bereid is deze te accepteren en in welk tempo het kan evolueren naar een beter model.
Een bedrijf dat bijvoorbeeld weet dat zijn activiteiten water vervuilen, moet zichzelf de volgende vragen stellen: is het bereid om deze impact te verminderen? Tot welk niveau? Kan ze alternatieven vinden? Door deze vragen te stellen en de resultaten transparant te publiceren, kan de organisatie een strategisch antwoord formuleren dat aansluit bij haar waarden en economische doelstellingen. Bovendien kan ze haar geloofwaardigheid en aantrekkelijkheid versterken.
Het businessmodelcanvas van de regeneratieve onderneming.
Ontwikkeld door het collectief “We are alive” en hier gepresenteerd door Jérémy Dumont https://noussommesvivants.co/le-business-model-canvas-de-l-entreprise-regenerative-2/
Allereerst: begrijp wat de term “regeneratief” betekent.
Ecologie moet niet alleen gezien worden als een beperking, maar als een manier om beter samen te leven op aarde, zonder uitsluiting.
De regeneratieve aanpak is een aanpak die zich niet langer beperkt tot het verminderen van negatieve effecten, maar die juist gericht is op het creëren van bijdragende effecten.
Idealiter zouden bedrijven geen negatieve externaliteiten moeten genereren. Sommigen gaan al in deze richting door producten en diensten te ontwerpen die geen schadelijke gevolgen hebben en tegelijkertijd bijdragen aan de regeneratie van levende wezens. Kan een bedrijf de biodiversiteit vergroten door zijn acties? Kan het de levenskwaliteit van zijn werknemers en de lokale gemeenschappen verbeteren? Dit zijn de vragen die tegenwoordig de basis vormen voor eco-socio-designbenaderingen. Deze visie verandert radicaal de manier waarop bedrijven hun plaats en rol in de maatschappij zien.
Van circulaire economie naar regeneratieve economie
De overgang van een circulair model naar een regeneratief model vereist een ingrijpende transformatie van de waardeketen van producten of diensten. Deze transformatie moet in de loop van de tijd in samenwerking met alle belanghebbenden plaatsvinden. Duurzaamheid moet op korte, middellange en lange termijn gewaarborgd zijn. Om dit te bereiken, wordt een specifieke methodologie geïmplementeerd gedurende 5 workshops waarmee het canvas van het regeneratieve bedrijf wordt ingevuld.
In kaart brengen en integreren van stakeholders :Een regeneratieve economie kan alleen worden opgebouwd via een gezamenlijke aanpak waarbij alle belanghebbenden betrokken zijn, van leveranciers tot eindconsumenten.
- Analyseer de waardeketen :Elk product of elke dienst wordt in zijn geheel geanalyseerd, waarbij gegevens uit de levenscyclusanalyse worden geïntegreerd, evenals de huidige en toekomstige inzet ervan.
- Bredere indicatoren inzetten :In tegenstelling tot traditionele analyses houdt regeneratie rekening met veel bredere milieu- en sociale indicatoren, met name die welke zijn gedefinieerd door de CSRD (Richtlijn Maatschappelijk Verslaggeving Duurzaamheid).
- Kijkend naar de lange termijn :Beslissingen worden niet alleen op de korte termijn geëvalueerd, maar ook op de lange termijn. 10 jaarom een duurzame en gunstige ontwikkeling voor alle belanghebbenden te garanderen.
- Investeringen optimaliseren Door investeringen te verdelen en te spreiden over meerdere belanghebbenden en over een lange periode, wordt het mogelijk om de biodiversiteit te vergroten, lokale culturen te versterken en de algehele impact te verbeteren.
Meer informatie over het Business Model Canvas van de regeneratieve onderneming
Het voorbeeld van de Orange-case en de transformatie van de Livebox
Een concreet voorbeeld van deze aanpak is het werk dat wordt uitgevoerd met Oranje rond levende doos. Het doel was niet alleen om het object zelf te verbeteren, maar ook om de toegang tot digitale technologie te heroverwegen en tegelijkertijd de overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen tot een minimum te beperken.
Uit de analyse van de waardeketen bleek dat Groot probleem: waterverbruik in datacenters. Door dit criterium in het denken te integreren, ontstonden nieuwe oplossingen:
- Gedegradeerde modus bij droogte : Een innovatie waarmee de werking van de Livebox kan worden aangepast aan de omgevingsvereisten.
- Gegevensstromen optimaliseren :In plaats van de nadruk te leggen op opslag, gaat het erom de stromen te heroverwegen om het verbruik van hulpbronnen te verminderen.
- Rekening houdend met de lokale regelgeving :Het betrekken van milieuregels en regionale bijzonderheden bij het ontwerp van producten en diensten.
Dit project illustreert perfect hoe een regeneratieve aanpak een bestaande dienst kan transformeren tot een hefboom voor positieve impact. Bovendien is dit huidige model zo ontworpen dat het tot wel zeven keer kan worden gereviseerd, waardoor de winning van zeldzame mineralen drastisch wordt geminimaliseerd. We kunnen goed begrijpen hoe deze aanpak niet alleen het gebruik van hulpbronnen optimaliseert, maar ook het digitale gebruik combineert met respect voor ecosystemen.
Meer informatie over dit project: HET REGENERATIEVE DIGITALE BEDRIJFSMODEL
Lees artikel Deel 2: Groei en duurzame innovatie heroverwegen, de nieuwe uitdagingen van design en designers
Onze gastdeskundigen:
- Clémence Piteau, medeoprichter van de Lyon-gemeenschap van ethische ontwerpers, lle werkt als zelfstandig ontwerper en zet zich in voor een digitale wereld die emanciperend is en respectvol voor het milieu, het individu en de maatschappij.
- Jeremy Dumont, Strategisch Planner en oprichter van het “We are alive” Collectief, op initiatief vanworkshops en fresco's zoals het fresco van verbeelding, emoties en eco-angst, en het Business Model Canvas van de Regenerative Enterprise
- Fabrice Liut, medeoprichter en partner van TheTandem Hij gaat mee leiders en C-levels in hun visie, strategieën en operationeel management tijdens belangrijke momenten in hun transformatie.
- Elodie Bert, Senior UX Designer en Product Designer bij UX-Republic, Animatie van de ronde tafel
Elodie Bert, UX/UI-ontwerper bij UX-Republic
